Porozmawiajmy o … seksie!

 

Seksualność nie jest niczyim problemem, ale brak świadomości ciała, brak znajomości rodzajów dotyku, nieumiejętność prawidłowego nazewnictwa, nieznajomość granic innych osób, nieumiejętność wyznaczania granic w relacjach bliższych czy dalszych stanowi już problem.

W stronę dorosłości…

Wskazówki do kontaktu z rodzicem / opiekunem:

• Osoba z NI/lub ASD dojrzewa jak każda inna…nie jest WIECZNYM DZIECKIEM!
• Naucz prawidłowej higieny, łącznie z zachowaniem higieny miejsc intymnych – odpowiednie mycie waginy i penisa
• Wytłumacz i naucz czym są granice intymne i jak ich nie przekraczać. Niepożądane, powielane zachowania tłumaczone niepełnosprawnością staną się dla osoby z NI normą
• Dojrzewająca osoba z niepełnosprawnością, młodzież, dorosły powinien mieć przestrzeń do intymności: zamykanie drzwi w toalecie (nauka intymności), powinien spać samodzielnie ,pukamy do drzwi w pokoju lub łazience dając informację szanuję Twoją godność, szanuję Twoją intymność
• Wstydliwość dba o granice, nie przebieramy się przy osobach drugich
• Naucz, że wizyta u ginekologa to dbanie o zdrowie seksualne
• Wytłumacz i naucz jak robić samobadanie piersi i samobadanie jąder
• Nie infantylizuj – strój, uczesanie adekwatne do wieku, nie chodzimy za rękę z dorosłą osobą z NI, a pod rękę (jeśli musi być trzymana)
• Zwracaj się bezpośrednio do osoby z NI, nie jedynie do Rodzica/Opiekuna

Wspieraj, a nie wyręczaj!

Potrzeba seksualna jest jedną z podstawowych, najważniejszych potrzeb człowieka, zalicza się ją do potrzeb fizjologicznych.

Jest ona związana z innymi potrzebami, a zwłaszcza z potrzebą kontaktu emocjonalnego.

 

Co z potrzebą seksualną?

Wskazówki do kontaktu z rodzicem / opiekunem:

• Wytłumacz, że potrzeba seksualna to naturalna właściwość ludzkiego organizmu. Polega ona na okresowym powstawaniu specyficznego napięcia psychofizycznego. Aby to napięcie zredukować człowiek podejmuje różne aktywności dające mu satysfakcję seksualną.
• Potrzeba seksualna jest jedną z podstawowych, najważniejszych potrzeb człowieka, zalicza się ją do potrzeb fizjologicznych.
• Jest ona związana z innymi potrzebami, a zwłaszcza z potrzebą kontaktu emocjonalnego.
• Z upływem lat i doświadczeń człowiek wyucza się efektywnych sposobów zaspokajania potrzeby.

Zachowania agresywne i autoagresywne mogą wynikać ze skumulowanych napięć seksualnych– pomóż je zrozumieć, naucz rozładowywać by osoba z NI/lub ASD nie męczyła się sama ze sobą.

Wskazówki do kontaktu z podopiecznym / dzieckiem (wskazówki zarówno dla pracowników jak i dla rodziców)

• Wyjaśnij w jasny, prosty i zrozumiały sposób czym jest potrzeba seksualna (podniecenie) 

Jak prosto i zrozumiale mówić o potrzebie seksualnej?

Kiedy podopieczny ma problem ze zrozumieniem tego odczucia:

- To normalne, to znak, że jesteś dojrzałą kobietą / dojrzałym mężczyzną. Każda dorosła osoba odczuwa takie napięcie, nazywa się je podnieceniem.

Co z masturbacją?

Wskazówki do kontaktu z rodzicem / opiekunem:

• Wyjaśnij, że oraz dlaczego masturbacja to nic złego.
• Ustal z opiekunem podopiecznego miejsca intymne / odosobnione w domu, w których może się masturbować kiedy odczuwa silne napięcie seksualne.
• Ustal z opiekunem czy z waszych wspólnych obserwacji wynika że jest to masturbacja rozwojowa, eksperymentalna czy instrumentalna(jakie są jej przyczyny, co daje podopiecznemu masturbacja)
• Wytłumacz, że masturbacja jest zdrowym przejawem seksualności, nie jest grzechem, używaj języka zrozumiałego dla osoby z NI

Wskazówki do kontaktu z podopiecznym / dzieckiem (wskazówki zarówno dla pracowników jak i dla rodziców)

• Jak reagować na przejawy masturbacji która wynika z potrzeb seksualnych?
  • Nie stosuj kar – mogą nasilić masturbowanie się ponieważ pojawia się wówczas lęk przed karą
  • Nie stosuj leków obniżających popęd seksualny ani leków uspokajających – to ostateczność, kiedy podopieczny się okalecza lub robi to bez przerwy, skutki uboczne to otępienie, trudności w nauce i koncentracji i inne zaburzenia funkcji poznawczych
  • Wytłumacz, że można się masturbować:
    • gdy jest się samemu
    • w miejscu intymnym (odosobnionym)
    • z przestrzeganiem zasad higieny i bezpieczeństwa
• Jeśli dzieje się to w miejscu publicznym / przy innych – przerwij te czynność, spokojnie, bez złości powiedz „nie, nie możesz dotykać swoich genitaliów przy innych, możesz to robić tylko kiedy jesteś sam/sama”, w razie potrzeby spokojnie ale stanowczo zabierz rękę z krocza podopiecznego.
• Jak zminimalizować poza seksualne przyczyny masturbacji – profilaktyka
  • konstruktywne sposoby rozładowywania napięć i radzenia sobie z emocjami
  • odpowiednia ilość bodźców i aktywności dostosowanych do wieku i poziomu intelektualnego
  • zadbanie o bliskość emocjonalna (głównie ze strony rodziców)
  • w przypadku osób z zaburzeniami sensorycznymi - np. niewrażliwością – praca z ciałem która do stymuluje również miejsca intymne: ciągnięcie w kocu po brzuchu, zawijanie w koci odwijanie (naleśnik), podskoki, kołysanie na piłce rehabilitacyjnej w pozycji na brzuchu, hydroterapia, szorstkie gąbki do mycia. Czynności te wykonywać bez pieluchy.

 

Jak prosto i zrozumiale mówić o masturbacji?

Do rodzica / opiekuna:

- Pani syn / córka jest dorosły/a, wręcz zdziwiłbym się gdyby się nie masturbował/a. To normalne zachowanie, które jest objawem zdrowia a nie choroby. Byle by robił/a to w miejscu intymnym(odosobnionym) nie robiąc sobie przy tym krzywdy, ale tych dwóch rzeczy można go / ją akurat nauczyć.

 

Do podopiecznego:

- To normalne, ze w tym wieku zarówno kobiety jak i mężczyźni czują podniecenie i chcą zaspokajać swoją potrzebę seksualną dotykając się. Nie ma w tym nic złego, ale pamiętaj, to bardzo ważne:

• możesz się dotykać, ale tylko wtedy gdy jesteś w swoim pokoju / łazience (inne ustalone miejsce intymne), nie wolno tego robić w salonie, kuchni, autobusie, na zajęciach, na ulicy, tylko w tych odosobnionych ustalonych miejscach.
• umyj ręce przed i po, umyj także penisa / pochwę, ubierz się i dopiero wtedy możesz do nas wrócić
• pamiętaj możesz się dotykać, nikt nie będzie o to zły, ale tylko wtedy gdy robisz to w ustalonym miejscu i kiedy jesteś sam/a

 

Co z seksem?

W kontakcie z rodzicem/opiekunem:

• Dowiedz się jakie podejście do tematu seksu swojego dziecka, mają jego rodzice / opiekunowie– w razie potrzeby, omów z nim tę kwestię, możliwe bowiem, że jest stanowczo przeciwny ponieważ z powodu niewiedzy albo braku umiejętności przepracowania tego tematu woli go unikać.

W kontakcie z podopiecznym / dzieckiem (wskazówki zarówno dla pracowników jak i dla rodziców)

• Zwracaj uwagę by nie mówił o seksie i ciele wulgarnie – możliwe ze nie zna innego słownictwa
• Dowiedz się czy rozumie co znaczy „seks”, jeśli nie – wyjaśnij, może się okazać ze mówiąc, iż chce uprawiać seks ma na myśli przytulanie, całowanie albo chodzenie za rękę
• Dowiedz się dlaczego chce uprawiać seks – zapytaj, dopytaj czy ktoś ją do tego namawia. Może się okazać ze chce jedynie spełnić oczekiwania partnera/partnerki, chce poczuć się bardziej dorosła, chce to zrobić bo inni już to robili. Powiedz ze uprawienie seksu z partnerem nie jest obowiązkiem, ze jest to sprawa bardzo indywidualna i jeśli nie czuje się gotowa albo nie chce ma prawo powiedzieć „nie”.
• Porozmawiaj o partnerze/partnerce – dowiedz się czy któraś ze stron nie przymusza do seksu, porozmawiaj o odpowiedzialności obojga również za antykoncepcję, może chcą o czymś wiedzieć zanim zdecydują się na swój pierwszy raz
• Podkreślaj kwestię odpowiedzialności i miłości – wyjaśnij, że muszą się wzajemnie o siebie troszczyć, brać pod uwagę ewentualne konsekwencje (ciąża) i ze żadne z nich nie musi się godzić na wszystko czego chce partner
• Porozmawiaj o antykoncepcji i wyjaśnij – jeśli kobieta i mężczyzna chcą uprawiać seks, ale nie chcą mieć dziecka muszą stosować antykoncepcje. Są różne metody antykoncepcji: prezerwatywy, tabletki, zastrzyki, spirale (opisz w zależności od sprawności intelektualnej danej osoby). Aby wybrać dobrą metodę należy pójść do lekarza ginekologa. On doradzi jaka będzie najlepsza dla ciebie i wypisze receptę.
• Powiedz o infekcjach przenoszonych drogą płciową oraz o tym jak odpowiednio zachować bezpieczeństwo (prezerwatywy) i higienę miejsc intymnych

 

Dlaczego należy nauczyć prawidłowej higieny miejsc intymnych?

Nieprawidłowa higiena miejsc intymnych może doprowadzić do problemów zdrowotnych (np. infekcje, swędzenie, nieprzyjemny zapach), co może doprowadzić do wzmożonej aktywności osób z NI lub ASD w okolicach intymnych w każdych okolicznościach, co może być zinterpretowane jako masturbacja w miejscach publicznych, co z kolei może mieć poważne konsekwencje społeczne i prawne (nie mówiąc już o konsekwencjach zdrowotnych takiej higieny).

 

Dlaczego warto wyznaczać granice intymne?

Czasami błahe przyzwyczajenia osób z NI lub ASD, które przekraczają granice intymności mogą mieć poważne konsekwencje prawne i społeczne. Ciągłe przytulanie się do wszystkich utwierdza w przekonaniu, że można się przytulić zawsze i wszędzie do każdego. Pozwalanie na poklepywanie po tyłku utwierdza w przekonaniu, że można klepnąć każdego niezależnie od sytuacji. Czynności te nie muszą przynosić przyjemności erotycznej i mogą być niewinne. Naruszają jednak granice intymności innych osób. W momencie nieprawidłowego rozpoznania wieku, mogą zostać wykonane w stronę osoby nieletniej, która będzie się chciała obronić. W konsekwencji może to doprowadzić do postawienia zarzutów przez prokuratora i spędzenie czasu w areszcie.

 

Dlaczego warto badać miejsca intymne?

Zdrowie jest bardzo ważnym aspektem w życiu. Badania mają pomóc szybko wykrywać choroby i nieprawidłowości. Osoby z NI lub ASD mają takie same ciała i mają takie same prawo do opieki medycznej. Ginekolog nie jest tylko od ciąży ale także nieprawidłowości, chorób i od właściwych  metod zapobiegania niechcianej ciąży. Nawet gdy rodzaj niepełnosprawności lub choroby powoduje 90% szans bezpłodności, nikt nie zagwarantuje, że akurat ta dana osoba jest bezpłodna i nie stanowi 10% osób nie dotkniętych bezpłodnością. Badania są potrzebne i mamy do nich wszyscy prawo.

 

Dlaczego warto rozmawiać o seksualności?

Osoby normatywne mają inny sposób myślenia o seksualności, seksie i erotyce. Rozmawiając dowiadujemy się co dana osoba ma na myśli. Operując wulgarnym słownictwem może mieć namyśli małżeństwo lub chodzenie za rękę ale jest pod wpływem filmów porno. Rozmawiajmy i pytajmy co dla nich znaczą pewne pojęcia, które są dla nas oczywiste. Możemy zostać zadziwieni. Rozmowa także wskaże nam drogę dotarcia do każdej indywidualnej osoby. Ktoś może potwierdzać nam w rozmowie, ze wie wszystko a gdy dopytamy się nie miał pojęcia co mieliśmy namyśli. Czasem trzeba dostosować rozmowę i przenieś ją na poziom pokazywania lub rysunków. Osoby z NI lub ASD mogą np. nie wiedzieć gdzie znajdują się ich sfery intymne, choć w rozmowie mogą twierdzić, że doskonale wiedzą.

 

Dlaczego warto używać prostego języka i nazywać rzeczy po imieniu?

Nieznajomość podstawowych określenie odnoszących się do swojego ciała może prowadzić do nieporozumień w sytuacjach kiedy osoba z NI lub ASD jest bez opiekuna lub wychowawcy. W szpitalu pielęgniarka może wytłumaczyć gdzie i jak przeprowadzać cewnikowani używając słowa penis a osoba z NI lub ASD przytaknie, że rozumie. W trakcie wykonywania czynności może jednak dojść do incydentu ze względu na niezrozumienie gdzie znajduje się penis. Odpowiednie pomaga w komunikacji i przekazywaniu informacji związanych ze sferami intymnymi.

 

Dlaczego warto wyznaczać miejsce do masturbacji?

Osoba z Ni lub ASD będzie znała granice intymne. Będzie wiedziała gdzie może a gdzie nie może  się masturbować. Warto wyznaczyć miejsce i wskazać przy okazji charakterystyczny przedmiot(np. kocyk, zabawkę) by nie można było pomylić tego miejsc z innymi podobnymi. Gdy wyznacza  się sypialnie lub łazienkę, to tak by nie była to każda sypialnia lub łazienka.

 

Dlaczego warto rozmawiać z rodzicami i opiekunami?

Ustalanie granic i nauka w jednym miejscu i przestrzeni może być niewystarczająca. Łatwo zniweczyć wysiłek w innej części życia osób z Ni i ASD, np. przez nieprzestrzeganie tych samych  zasad w domu i placówce. Warto rozmawiać i mówić jednym głosem. Podczas spotkań zaobserwowano ogromną potrzebę moderowanych grup wsparcia dla rodziców/opiekunów. Grupy wykazywały się zainteresowaniem i otwartością na temat pomimo trudności z nim związanych i wielu niejednoznacznych odpowiedzi.

opracowała:
Barbara Płaczek
Specjalista Seksuologii